Hạnh phúc vô tri (phần 1)
Có một loại hạnh phúc mà mình đặt tên cho nó là “hạnh phúc vô tri”.
Hạnh phúc vô tri chính là hạnh phúc của loài gia súc, gia cầm được cho ăn no và ngủ ngon mỗi ngày, chúng làm sao biết được sự đói khát tự do của loài sói hoang hay loài đại đàng vẫy cánh trên trời cao.
Hãy bắt đầu bằng cách kể lại câu chuyện về sự xuất hiện của loài chó nhà. Cách đây khoảng 30.000 năm về trước, khi mà tổ tiên chúng ta còn là những kẻ lang lang, sống thành từng đám nhỏ. Họ ngủ dưới bầu trời sao và dựa vào sự chuyển động của bầu trời để biết khi nào mùa đông lạnh lẽo sắp tới (Winter is coming = không chỉ nói về mùa đông mà còn ám chỉ đến khoảng thời gian khó khăn sắp tới, Game of thrones), khi nào những đàn linh dương và bò rừng sẽ di chuyển, khi nào thì những cây lúa dại sẽ trổ bông. Bên cạnh đó, họ cũng phải đối mặt với sự canh tranh thức ăn của sư tử núi, gấu và sói. Mỗi con sói đều muốn có xương và phần lớn đều sợ phải đến gần con người. Nỗi sợ đó được quy định bởi một lượng lớn hoóc-môn stress trong máu. Tuy nhiên một vài con sói, do đột biết gen tự nhiên, khiến chúng ít sợ con người hơn. Một chiến lược sinh tồn đặc biệt hiệu quả đã được phát hiện ra bởi một nhánh của tổ tiên loài sói: “sự nuôi dưỡng bởi con người”. Để con người lo việc săn bắn, họ sẽ để lại thức ăn thừa, bạn sẽ được ăn thường xuyên hơn và để lại nhiều hậu duệ hơn. Đó là mối quan hệ cộng tác liên loài, lũ chó không chỉ là đội dọn vệ sinh, cộng tác viên đi săn mà còn giúp bảo vệ cho con người. Thứ bắt đầu chỉ là một liên minh lợi ích và dần dần trở thành tình bạn sâu đậm giữa chó và con người. Tổ tiên con người của chúng ta bắt đầu lựa chọn những con chó mà họ thích, những tính tình như hiền lành, thân thiện với con người, biết cùng con người săn bắt, lùa gia súc, canh gác, kéo xe… giữ lại và gây giống, được gọi là “chọn lọc nhân tạo”. Qua một cái chớp mắt của vũ trụ, chúng ta đã biến loài sói xám thành đủ loại giống chó nhà mà chúng ta yêu quý ngày nay.
Loài sói xám đã đánh đổi “tự do” của chúng để đổi lấy sự nuôi dưỡng của con người, chúng được cho ăn thường xuyên và dần quên mất bản năng sinh tồn vốn có. Và số phận của chúng phụ thuộc vào con người, giữ lại những con chó có đặc tính thân thiện, có lợi và loại bỏ đi những con chó hung hăng, không nghe lời.
Và giờ là tới lượt chúng ta, “con người”, bị mắc kẹt trong cái gọi là bẫy chuột (rat race) làm việc 8 tiếng một ngày (night-five) để nhận lại cái gọi là đồng lương, cho thuê thời gian của bản thân, làm việc vì tiền chưa bao giờ là cách giúp chúng ta trở nên giàu có. Nói thẳng ra một cách đau đớn, chúng ta là nô lệ cho tư bản, chỉ là hình thức mới của xã hội ngày nay, mà ở đó trường học là cái lò đào tạo ra những nô lệ chất lượng cao, đóng mác với những kỹ năng cần thiết cho công việc để xuất khẩu đến các công ty.
Tuy nhiên, có một khái niệm mới về “giàu có = nhiều thời gian hơn + linh động hơn” (new rich = more time + more mobility). Có một bài viết từng được lan truyền (viral) rất nổi tiếng trên twitter của Naval Ravikant về câu hỏi: “Làm cách nào để trở nên giàu có mà không phải nhờ vào sự may mắn” (How to get rich without getting lucky), mình link nó ở đây để chúng ta cùng tham khảo. Về cơ bản, mình rút ra được ba điều cốt lõi, thứ nhất là hãy cung cấp cho xã hội cái mà xã hội cần nhưng chưa biết cách thức vận hành để mở rộng phạm vi cung cấp. Thứ hai, hãy rèn luyện kỹ năng đặc biệt, đó là kỹ năng giúp chúng ta trở nên có giá trị hơn mà không thể được dạy lại bởi bất kỳ ai, chỉ chúng ta mới có. Thứ ba, sử dụng đòn bẫy, có thể là lập trình, xây dựng nội dung, vốn đầu tư hoặc sử dụng nguồn lao động. Trong đó, lập trình hoặc xây dựng nội dung là hai kỹ năng có nguồn mở và không cần sự cho phép của bất kỳ ai để sử dụng.
Từ cổ chí kim, con người luôn luôn theo đuổi lý tưởng về sự tự do. Tuy định nghĩa về sự tự do của mỗi người, mỗi thời đại là khác nhau, song đó là điều mà chúng ta luôn khao khát.
…(còn tiếp :) )
